Cha Felipe Gómez Gonzalo – Ngô Minh, S.J. – Sứ giả Tin Mừng và Tình yêu Việt Nam

Cha Ngô Minh: Một cuộc đời trọn vẹn và sứ mạng cháy bỏng

Cha Felipe Gómez Gonzalo, SJ, hay Cha Ngô Minh (1935-2025), là một con người đặc biệt, một sứ giả Tin Mừng với một trái tim thấm đẫm tình yêu Việt Nam. Đối với cá nhân tôi, duyên hạnh ngộ với Cha Ngô Minh lại đến từ những trang sách, từ những tác phẩm thần học sâu sắc của ngài. Tôi còn nhớ như in những lần say sưa tìm đọc các văn kiện Công đồng Vaticanô II bằng tiếng Việt, hay những quyển sách về Chúa Ba Ngôi, Kitô học, Chúa Thánh Thần, Truyền Giáo Học,… tôi nhận ra mình đang được thụ giáo bởi một khối óc uyên bác nhưng lại vô cùng gần gũi trong cách diễn đạt. Chính từ những dòng chữ ấy, tôi đã cảm nhận được một tâm hồn rộng lớn, một tình yêu mãnh liệt dành cho chân lý và đặc biệt là cho Giáo hội Việt Nam. Khi nghĩ về cha Ngô Minh, một người Cha, một người thầy, một người mà tôi được vinh hạnh cùng chia sẻ đặc sủng Dòng Tên, tôi nhận ra nơi cuộc đời của ngài, một cuộc đời tràn đầy ơn sủng và sự quan phòng kỳ diệu của Thiên Chúa, một cuộc đời trọn vẹn và sứ mạng cháy bỏng.

Cha Ngô Minh gia nhập Dòng Tên năm 1953, một quyết định đã định hình và thay đổi hoàn toàn cuộc đời ngài. Là một tu sĩ trẻ, Cha Gómez đã ấp ủ ước mơ được truyền giáo tại những vùng đất xa xôi như châu Mỹ hay Trung Hoa. Thế nhưng, Thiên Chúa lại có một kế hoạch khác, một “hồng ân” lớn lao hơn cả những gì ngài có thể hình dung. Bề trên đã không chấp thuận nguyện vọng ban đầu ấy, mà định hướng ngài đến một nơi xa lạ: Việt Nam.

Năm 1960, Cha Gómez đặt chân đến Việt Nam. Chắc hẳn, tiếng Việt như tiếng chim hót không còn là khái niệm trừu tượng với các thừa sai Dòng Tên, vì điều ấy đã được cha Đắc Lộ viết hơn 300 năm về trước trong những cuốn sách giới thiệu về Việt Nam. Người Việt nói chuyện nghe như tiếng chim hót là một trải nghiệm đầy thử thách đối với hầu hết các tu sĩ Tây phương khi đến Việt Nam. Nhưng Cha Gómez đã đón nhận điều đó như một hồng ân. Ngài coi đây là một sự sắp đặt dịu dàng của Thiên Chúa. Ngài bắt đầu hành trình hội nhập bằng việc kiên nhẫn học tiếng Việt; và để cảm nếm được tâm hồn người Việt, ngài đã dạy Latinh và Hy Lạp cho các Tập sinh Dòng Tên Việt Nam để từng bước thân quen với con người và văn hoá nơi đây.

Chính sự kiên trì và tình yêu dành cho ngôn ngữ Việt đã mở ra cánh cửa giúp ngài thực sự hòa mình, thấu hiểu văn hóa và tâm hồn con người Việt. Đây chính là nền tảng vững chắc cho cả một hành trình sứ vụ về sau. Khi cảm được tâm hồn Việt, Cha Gomez đã coi mình như thể được trở thành “người Việt Nam.” Hết thời gian thực tập tông đồ tại Việt Nam, ngài qua Philippines học thần học. Sau đó, ngài trở lại Việt Nam và được truyền chức Linh mục tại Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn vào ngày 29 tháng 4 năm 1966. Vào những năm cuối đời, cha đã thốt lên: “Chúa luôn có cách của Người. Nhìn lại cuộc đời, tôi chỉ có thể thốt lên lời cảm tạ.” Thật vậy, lời tạ ơn ấy không chỉ là một câu nói xã giao, mà là lời chứng cho một niềm tin sâu sắc vào sự quan phòng của Đấng Tạo Hóa, ngay cả trong những điều không theo ý muốn cá nhân.

Dù ở đâu, làm gì, Cha Ngô Minh vẫn luôn là một người thầy, một người gieo hạt tri thức và đức tin. Cuộc đời ngài là một chuỗi duyên hạnh ngộ liên tục với bao nhiêu lớp học trò Việt Nam, theo những cách khác nhau, nhưng đều sâu sắc và ý nghĩa.

Có những người may mắn được là học trò trực tiếp của ngài. Trong những năm làm Bề trên Học viện Dòng Tên và Khoa trưởng Phân khoa Thần học tại Giáo Hoàng Học Viện Thánh Piô X Đà Lạt (1971–1975), Cha Ngô Minh đã là một người thầy đáng kính. Ngài không chỉ truyền thụ kiến thức uyên thâm mà còn là người dẫn dắt, là chứng nhân sống động trong những giai đoạn chuyển giao của thế hệ và thời cuộc. Nhiều linh mục, tu sĩ tương lai đã được ngài soi đường, dưỡng nuôi tinh thần, trở thành những tông đồ nhiệt thành cho Giáo hội. Có người đã ví cha Ngô Minh như “ngọn đèn không rực sáng, không ồn ào, nhưng bừng cháy lặng lẽ và liên lỉ,” và vì thế ngon đèn ấy thắp sáng con đường cho bao thế hệ.

Và có những người, như thế hệ Tu sĩ trẻ chúng tôi, được thụ giáo Cha Ngô Minh qua các tác phẩm, sách vở đa dạng của ngài. Với vai trò là một nhà thần học và giáo sư, Cha Ngô Minh đã để lại một di sản tri thức đồ sộ. Ngài là người đi tiên phong trong việc góp phần dịch các văn kiện Công đồng Vaticanô II sang tiếng Việt. Đây là một công việc thầm lặng nhưng lại mang chiều sâu thần học và ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống Giáo hội tại Việt Nam, giúp Giáo hội bản địa tiếp cận những luồng tư tưởng mới của Giáo hội hoàn vũ. Bên cạnh đó, kể từ năm 1971 cho đến cuối đời, Cha Ngô Minh vẫn không ngừng đọc, viết, dạy, lắng nghe và yêu mến Giáo hội Việt Nam bằng chính tiếng Việt. Ngài đã xuất bản nhiều tác phẩm thần học giá trị bằng tiếng Việt, từ những chủ đề về Chúa Ba Ngôi, Kitô học đến Truyền Giáo học, Thánh Mẫu Học, cùng với các tác phẩm về Kinh Tin Kính và Chúa Thánh Thần, v.v. Ngài đã chọn ngôn ngữ của người bản địa để truyền đạt những triết lý và học thuyết cao siêu, nhưng luôn cố gắng diễn giải sao cho dễ hiểu, dễ đi vào lòng người. Đây là một nỗ lực phi thường, cho thấy sự tận tâm và tình yêu sâu sắc của ngài đối với sứ mạng loan báo Tin Mừng cho người Việt. Khi không thể hiện diện tại Việt Nam vì lý do thời cuộc, cha Ngô Minh đã cùng với cha Nguyễn Thế Minh lập nên Hợp Tuyển Thần Học vào những năm 1990, và Tập san này vẫn đang được các thế hệ Tu sĩ Dòng Tên Việt Nam tiếp tục duy trì và phát triển.

Là một thừa sai, một ơn gọi truyền giáo, Cha chia sẻ đơn sơ cách thức Cha loan báo Tin mừng. Cha nói, “Đừng giảng giáo lý. Hãy kể cho họ nghe niềm hy vọng của bạn”; và “Hãy để Lời Chúa tự lên tiếng. Còn chúng ta, cứ làm phần của mình, phần còn lại… để Chúa lo.” Đây là một lời mời gọi đến sự chân thật, đến việc chia sẻ kinh nghiệm cá nhân về Chúa, thay vì chỉ trình bày giáo lý một cách khô khan. Đây cũng là một chứng tá sống động cho niềm tin vào quyền năng của Chúa Thánh Thần trong công cuộc loan báo Tin Mừng. Cha hằng ước ao cho sứ mạng Loan báo Tin mừng ở Việt Nam tiến triển hơn nữa. sNhân dịp kỷ niệm 50 năm linh mục, Cha đã nói: “Ơn gọi của tôi không chỉ là đi tu, mà là đi truyền giáo.” Câu nói này đã gói trọn sứ mạng mà Cha Ngô Minh đã sống và làm chứng, không chỉ bằng lời giảng thuyết uyên thâm, mà còn bằng chính cuộc đời mình, thấm đẫm trong từng trang sách mà ngài để lại. Thật vậy, cuộc đời Cha Ngô Minh là một chứng tá hùng hồn cho Tin Mừng, không chỉ qua những lời giảng dạy mà còn qua lối sống giản dị, khiêm nhường và đầy yêu thương.

Tôi thật vinh hạnh được chia sẻ đặc sủng Dòng Tên với cha Ngô Minh, nhờ đó, tôi được nghe những câu chuyện đời thường rất thực và đáng khâm phục của Cha. Ngài không chỉ là một nhà trí thức uyên bác thông thạo 8 ngôn ngữ, mà còn là một con người gần gũi, hài hước và đầy lòng trắc ẩn. Tôi cũng được nghe kể rằng, khi trở về Tây Ban Nha để nghỉ hưu với sứ mạng “cầu nguyện cho Giáo Hội và cho Dòng” ở tuổi ngoài 80, Cha Ngô Minh vẫn không ngừng phục vụ. Ngài sống trong một căn phòng nhỏ, với chiếc máy tính cũ và vài cuốn sách, sẵn sàng phụ giúp những việc vặt trong cộng đoàn, và dâng lễ cho một nhà thờ của Dòng gần đó. Ngài trung thành với những công việc ấy cho đến hơi thở cuối cùng. Ngài đã chu toàn mọi sự theo thánh ý Chúa ở tuổi 90. Có thể nói, cuộc đời ngài thật sự thành toàn vì đã luôn mở ra với ân sủng của Thiên Chúa qua ơn gọi Dòng Tên, qua đời sống của một chứng nhân niềm hy vọng.

Cha Felipe Gómez Gonzalo, SJ – người truyền giáo Tây Ban Nha với một trái tim Việt Nam – đã sống một cuộc đời là một bài ca tạ ơn. Nguyện xin Chúa là Đấng mà Cha Ngô Minh từng hết lòng yêu mến và phục vụ, đón nhận ngài vào nơi bình an vĩnh cửu.
 

Công Trình, S.J.
Nguồn: dongten.net