Được loan báo cách đây hai năm, thượng hội đồng giám mục về “giới trẻ, đức tin và phân định ơn gọi” có vẻ không phải là sự kiện được chạy tít lớn, dù Vatican cố gắng để bên ngoài Giáo hội biết đến nhiều hơn – chẳng hạn qua các câu hỏi trên Internet gởi đến tất cả các bạn trẻ, công giáo hay không, thêm nữa, có một bạn trẻ vô thần Pháp đại diện trong số năm chứng nhân trong kỳ họp tiền thượng hội đồng vào tháng 3-2018 vừa qua. Tuy vậy cũng rất khó để vận động các bạn trẻ ngoài vòng quen thuộc.
Từ khi cơn khủng hoảng lạm dụng đánh thức sự chú ý của giới truyền thông thì tình hình đã thay đổi. Trọng tâm cơn địa chấn hiện nay là ở Mỹ, – khi bản báo cáo của Bồi thẩm đoàn Pennsylvania được công bố vào mùa hè vừa qua, đưa ra các vụ lạm dụng trên một ngàn trẻ em, rồi vụ tai tiếng của hồng y McCarrick -, thì vào đầu tháng 9, Tổng Giám mục giáo phận Philadelphia, Charles Chaput trong một bức thư gởi Đức Giáo hoàng đã đề nghị hủy thượng hội đồng này. Trong một buổi họp báo, ngài tuyên bố: “Hiện nay, các giám mục không có một uy tín nào để nói về chủ đề này.” Thay vào đó, ngài xin có một suy tư về đời sống của các giám mục. Tuy đề nghị của ngài không được nghe, nhưng cũng đủ để có một ý tưởng về trạng thái tinh thần các giám mục hiện nay, nhất là các giám mục ở Mỹ tiếp cận với sự kiện này, cũng như có nguy cơ áp lực của giới truyền thông tác động trên họ.
Trong một buổi phỏng vấn đầu năm nay với nhật báo tiếng Tây Ban Nha Vida Nueva, Đức Hồng y Lorenzo Baldisseri, tổng thư ký thượng hội đồng giải thích: “Giới tính sẽ không là chủ đề trọng tâm, nếu không, các ký giả sẽ chỉ tập trung vào chủ đề này như trong lần thượng hội đồng gia đình, họ chỉ để ý đến vấn đề của những người ly dị.” Một quan điểm không được các bạn trẻ tham dự tiền thượng hội đồng ở Vatican vào tháng 3 vừa qua đồng ý. Trong tài liệu tổng hợp các trao đổi, họ nhấn mạnh mong muốn Giáo hội đào sâu một vài vấn đề.
Yêu cầu của họ gồm ba điểm đặc biệt: có một lời “về cơn khủng hoảng chung về khiêu dâm, kể cả việc bảo vệ trẻ vị thành niên trên Internet, và (…) về các tác động của chuyện này đối với nhân loại chúng ta”, “các người có trách nhiệm trong Giáo hội đề cập (…) một cách cụ thể các chủ đề nhạy cảm như đồng tính và các vấn đề về ‘giới’” và củng cố sự không khoan nhượng trong việc chống các vụ lạm dụng tình dục. Tình hình thời sự đã mang lại tính khẩn cấp cho các yêu cầu này.
Xác định mức độ trưởng thành tình cảm trong việc phân định ơn gọi, trên các bản văn của Giáo hội về các người trẻ đồng tính nói chung và đặc biệt với những người có ơn gọi đi tu, làm linh mục… các vấn đề rạn nứt có vẻ như bây giờ khó lẫn tránh trong thượng hội đồng này.
Tài liệu làm việc sẽ được dùng để hỗ trợ cho công việc của các giám mục và đã được triển khai từ các quan sát của các bạn trẻ trên một số chủ đề. Trong số này có các chủ đề lớn: tương quan với toàn cầu hóa, vai trò của gia đình, tương quan liên thế hệ, chọn lựa cuộc sống, đời sống ở trường học, ở đại học, việc làm, tương quan với các người trẻ của các tôn giáo khác, dấn thân trong xã hội, thiêng liêng và lòng mộ đạo, kỹ thuật số, thể thao, người di dân, bệnh tật, tương quan với sự thật, thất vọng với thể chế, trưởng thành trong đức tin, tháp tùng thiêng liêng, sự thánh thiện, phân định ơn gọi cho tu sĩ, cho giáo dân… v.v.
Tháng 3 vừa qua, các bạn trẻ đã đề cập đến tầm quan trọng các hình ảnh gương mẫu trong việc trưởng thành khi có các chọn lựa trong cuộc sống. Điều này đặt vấn đề nhận thức các khác biệt về ơn gọi trong Giáo hội, nhất là các cha mẹ, để họ suy nghĩ về ơn gọi của các nam nữ tu sĩ và giáo dân.
Ở thượng hội đồng về gia đình, một số quan sát viên (trong đó có bà Lucetta Scaraffia, chủ bút phụ trương Phụ nữ, Giáo hội, Thế giới của báo Osservatore Romano, nhật báo của Vatican) than phiền thiếu sự hiện diện của phụ nữ và giáo dân trong phòng họp thượng hội đồng và trong các trao đổi, vấn đề này lại được đặt ra cho thượng hội đồng giới trẻ lần này. Đức Phanxicô luôn nhấn mạnh ngài mong có một thượng hội đồng “của” người trẻ hơn là thượng hội đồng “về” người trẻ. Một mong muốn ngược với bản chất của thượng hội đồng các giám mục, vì như tên đã được chỉ định, thượng hội đồng chỉ gồm… các giám mục, dù họ là mục tử phải đại diện nói lên lời của Chúa cho giáo dân.
Nhưng từ khi được Đức Phaolô-VI thành lập, cơ cấu thượng hội đồng đã được cố định. Từ khi được bầu chọn, trong mục đích lắng nghe tiếng nói của giáo dân, Đức Phanxicô đã mang lại một số thay đổi đáng kể. Vào giữa tháng 9, ngài đã công bố một hiến chế mới về thượng hội đồng, trong đó nhấn mạnh đến công việc cần phải tham khảo trước, dưới hình thức các câu hỏi, các buổi họp chuẩn bị, các thượng hội đồng vùng… Một giai đoạn làm việc để đưa ra các khó khăn, với sự tham dự của giáo dân, giúp họ quan tâm đến các kết quả cuối cùng. Chính trong quan điểm này mà Đức Phanxicô đã mời các bạn trẻ về Vatican vào tháng 3 vừa qua. Lần này họ sẽ có mặt đông hơn trong phòng họp và như thế các nhận xét của họ sẽ được chú ý, và khả năng các nghị phụ sẽ có các lời “với” họ chứ không phải “về” họ.
Khuynh hướng bình thường cho những ai quan tâm đến thượng hội đồng, là chỉ chăm chú vào các đề xuất cuối cùng dính đến đất nước của họ hay các tình trạng đặc biệt… Vì thế, Đức Hồng Y Luis Antonio Tagle, tổng giám mục Manila đã lấy làm tiếc sau thượng hội đồng về gia đình, vai trò lãnh đạo của phương tiện truyền thông phương Tây đã đặt kính lúp vào các vấn đề của phương Tây – người ly dị tái hôn -, xa với thực tế của các vùng khác – chế độ đa thê hoặc gia đình bị phá vỡ vì nạn nghèo đói.
Một dấu chỉ báo trước, nếu có người Âu châu trong số các nghị phụ và các chuyên gia thì sẽ có bốn chủ tịch thượng hội đồng được chọn là hồng y Sako, thượng phụ người Chaldea (Irak), hồng y Tsarahazana (Madagascar), hồng y Maung Bo (Miến Điện) và hồng y Ribat (Papua Tân Guinea). Như thế là giải trung tâm các vấn đề và cho thấy đây là thượng hội đồng của giới trẻ chứ không phải thượng hội đồng của người trẻ phương Tây, Mỹ hay châu Âu.
Marta An Nguyễn dịch
